Coğrafi İşaret Tescilli Ürünler
31.01.2024
Coğrafi İşaret Nedir?
Coğrafi işaret, tüketiciler için ürünün kaynağını, karakteristik özelliklerini ve ürünün söz konusu karakteristik özellikleri ile coğrafi alan arasındaki bağlantıyı gösteren ve garanti eden kalite işaretidir. Coğrafi işaret tescili ile kalitesi, gelenekselliği, yöreden elde edilen hammaddesi ile yerel niteliklere bağlı olarak belli bir üne kavuşmuş ürünlerin korunması sağlanır.
Coğrafi işaret
Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından kökenin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünü gösteren işarettir. Coğrafi işaretler, menşe adı ya da mahreç işareti olarak tescil edilir. Gıda, tarım, maden, el sanatları, sanayi ürünleri coğrafi işaret tesciline konu olabilir.
Menşe adı
Bir ürünün, tüm veya esas nitelikleri belirli bir coğrafi alana ait doğal ve beşeri unsurlardan kaynaklanıyorsa bu durumdaki coğrafi işaretlere “menşe adı” denir. Ürünün üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin tümünün belirlenen coğrafi alanın sınırları içinde gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu çerçevede menşe adı olarak tescil edilen coğrafi işaretlerin kaynaklandıkları yöre ile bağları çok kuvvetlidir.
Mahreç işareti
Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibarıyla belirli bir coğrafi alan ile özdeşleşmiş olan; üretim, işleme ya da diğer işlemlerinden en az birinin belirlenmiş coğrafi alan içinde gerçekleşmesi gereken ürünlerin konu olduğu coğrafi işaretlere “mahreç işareti” denir. Hammaddesi veya üretim, işleme aşamalarından bir tanesi yörede gerçekleşen bir ürün mahreç işareti olarak tescillendiğinde diğer üretim ve işleme aşamaları kaynaklandığı yöre dışında da gerçekleştirilebilir.
Çanakkale Tarımı ve Coğrafi İşaret Tescilli Ürünler
Çanakkale; sahip olduğu tarihi, kültürel değerleri ve ekolojik faktörleri ile bir tarım, kültür ve turizm şehridir. İlin temel geçim kaynağı Tarım ve Hayvancılık olup, hammaddesi tarımsal ürün olan tarıma dayalı sanayi de ilin ekonomisinde önemli rol oynamaktadır. İldeki nüfusun % 32 si tarım sektöründe istihdam edilmektedir. Çanakkale sahip olduğu arazi varlığı, iklimi, ürün çeşitliliği, hayvan varlığı ve su ürünleri potansiyeli ile bölgesinde ve ülke genelinde Tarımsal üretimin lokomotif illerinden biridir.
Tarımsal üretimin ülke genelindeki yaşanan sorunları değişik oranlarda Çanakkale tarımına da yansımakta. Ülke tarımının en büyük sorunu olan tarımsal işletmelerin parçalı ve küçük yapısı ilinde en büyük sorunudur. Çanakkale’nin tarımsal işletme sayısı 47.670 olup, işletme başına düşen arazi miktarı 69,6 dekar, parsel sayısı ortalama 11 dir. Bu miktar ülkemizde işletme başına düşen arazi miktarının ve parsel sayısının biraz üzerindedir.
Türkiye tarım alanlarının miktarı 23.834.213 hektar olup, bunun 15 milyon (15.626.473) hektarı Çiftçi Kayıt Sistemine kayıtlıdır. Çiftçi kayıt sistemine kayıtlı işletme sayısı 2.245.526 dır. Bu da ülkemizde tarım alanlarının sadece % 66 sının kayıt altında olduğunu göstermektedir. İlimizde çiftçi kayıt sistemine kayıtlı işletme sayısı 21.516 olup, kayıtlı arazi miktarı 175.727 hektardır. Tarım alanlarının % 53 kayıt altındadır. Küçük işletmelerde ve küçük parsellerde çiftçiler ancak geçimini sağlayabilecek oranda tarım yapabilmekte ve bu da üretici gelirinin düşük olmasına neden olmaktadır.
İlimiz Ülkemizde süt üretimine dayalı koyun-keçi yetiştiriciliğinin ve süt sığırcılığının yapıldığı önemli merkezlerden biridir. Bu önemi üretilen süt miktarından ziyade, üretilen sütün kaliteli olmasından ileri gelmektedir. İlimizde günde ortalama 2.462 ton süt, kooperatifler, birlikler ve özel kuruluşlar vasıtasıyla 663 adet süt soğutma tankında toplanıp, süt fabrikalarına gönderilmektedir. Süt, fabrikalar tarafından da kaliteli olmasından dolayı içme sütü olarak değerlendirilmektedir. Ezine, Ayvacık ve Bayramiç yöresinde üretilen koyun, keçi ve inek sütlerinin karışımından işlenerek üretilen Ezine Peynirinin ünü Türkiye sınırlarını aşmıştır. Süt sığırcılığında ve süt keçiciliğinde yüksek verimli damızlık hayvanların olması, ilin güçlü yönlerinden biridir. İlimizdeki mevcut süt sığırlarının %85’i Saf Kültür Irkından oluşmaktadır. Süt keçiciliğinde ise ilimizdeki keçi varlığının %65’i süt verimi yüksek Türk Saaneni (Saanen + Kıl Keçisi melezi) keçilerden oluşmaktadır. İlimiz bugün Türk Saaneni keçi varlığı ile Türkiye’nin en önemli damızlık merkezlerinden birisidir.
İlimiz yeterli süt soğutma tankı potansiyeline sahip olmasına rağmen, Hayvancılık işletmelerinin küçük olması; başta süt sağım üniteleri olmak üzere, hayvancılık mekanizasyonun uygulanmasında sıkıntı yaratmaktadır. İlimizdeki Hayvancılık işletmelerinin yaklaşık %80’i 5-20 adet büyükbaş hayvan bulunan işletmelerdir. Bu durum süt üretiminde maliyetleri artırmaktadır. Ancak son yıllarda Bakanlığımızın Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri ’ne uyguladığı Toplu Ahır Projeleri ile köylerdeki kooperatif üyesi küçük işletmelerin bir araya toplanması teşvik edilmektedir.
Coğrafi İşaret Tescilli Ürünlerin Önemi
Coğrafi işaretli ürünler; bulunduğu ülkenin, şehrin ve bölgenin tanıtılmasında büyük öneme sahiplerdir. Ülkelerin ve yörelerin tanıtımını sağlayarak turizme katkıda bulunur. Ülkelerin markalaşma sürecinde önemli rol oynayarak; ülkelere marka şehirler, bölgeler kazandırır ve kültürü-tarihi yarınlara taşır.
Coğrafi işaret; üretilen ürünün kaynağını ve özelliklerini tanımlayan, ürünün kalitesini belgeleyen bir işarettir. Geleneksel bilgi ve kültürel değerlerimizin korunması açısından büyük öneme sahip olan coğrafi işaretler, üreticiye de pazarlama konusunda büyük avantajlar sağlamaktadır. Ürünün pazarlanmasına destek olurken, ürünün gerçek üreticilerini koruyarak kırsal kalkınmaya aracılık etmektedir. Tüketicilerin coğrafi işaret amblemi olan ürünleri daha çok tercih etmesi bu ürünlerin satış değerini yükseltmektedir. Bu durum ülke ekonomisine katkı sağlamaktadır.
Coğrafi İşaret Tescilli Ürünler
İlimizde Türk Patent ve Marka Kurumundan Coğrafi İşaret Tescili almış 14 ürün bulunmaktadır. Bu ürünler sırasıyla: “Çanakkale El Halısı, Ezine Peyniri, Bayramiç Beyazı, Bayramiç Elması, Bozcaada Çavuş Üzümü, Geyikli Zeytinyağı, Yenice Kırmızı Biberi, Bayramiç Tahin Helvası, Bayramiç Zeytinyağı, Lapseki Şeftalisi, Biga Peynir Tatlısı, Biga Pirinci, Çanakkale Domatesi ve Işıkeli Nohut Kahvesi ” dir.
Çanakkale’nin Bayramiç İlçesi Kazdağları eteklerinde yıllardan beri endemik bir tür olarak yetişen ve yöre halkı tarafından daha önceleri beyaz tüysüz olarak anılan kendine özgü rengi, tadı, kokusu, aroması ve uzun raf ömrü ile diğer nektarin çeşitlerinden ayrılan Bayramiç Beyazı; 16 Nisan 2021 günü Avrupa Birliği Resmi Gazetesinde yayımlanarak Ülkemizin, Avrupa Birliğinden Coğrafi İşaret Tescili alan 7. ürünü olmuştur.
Ezine, Ayvacık ve Bayramiç yöresinde üretilen koyun, keçi ve inek sütlerinin mevsimine göre; % 35-45 koyun sütü, en az % 40 keçi , en fazla % 25 inek sütü karışımından işlenerek üretilen Ezine Peyniri 7 Aralık 2023 tarihinde Avrupa Birliği Resmi Gazetesinde yayımlanarak Ülkemizin, Avrupa Birliğinden Coğrafi İşaret Tescili alan 18. Ürünü, ilk peyniri olmuştur. Ülkemizde Avrupa Birliği Coğrafi İşaret Tescili alan 19 ürününün 2 si ilimizin ürünlerindendir.
İlimizden Türk Patent ve Marka Kurumundan Coğrafi İşaret Tescili almak üzere 7 ürün için başvuru yapılmıştır. Bunlar; Bayramiç Peyniri, Çanakkale Sakız Baklası, Çanakkale Dallısı, Eceabat Susamı, Eceabat Zeytinyağı, Gelibolu Peynir Helvası ve Çanakkale Meşe Balı dır.
Coğrafi İşaret Tescili için başvuru yapılabilecek, başvuru için çalışılan ürünler ise; Biga Yakan Biberi, Çanakkale Püren Balı, Bayramiç Kaz Dağları Siyah Balı, Çanakkale Peynir Helvası, Biga Köftesi, Gökçeada Kekik Balı, Gökçeada Madran Kuzusu, Gökçeada Zeytinyağı, Ayvacık Zeytinyağı, Lapseki Kirazı ve Kalkım Çileği dir.
Çanakkale ilinde 2020 yılı başında Türk Patent ve Marka Kurumundan Coğrafi İşaret Tescili almış 4 ürün bulunurken; 2023 yılı sonunda Coğrafi İşaret Tescili almış ürün sayısı 14 çıkmıştır.
